Świadczenie kompensacyjne

Zgodnie z art. 3 ustawy, prawo do świadczenia kompensacyjnego przysługuje nauczycielom, zatrudnionym w publicznych i niepublicznych przedszkolach,szkołach publicznych i szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 UoSO , do których należą:

• młodzieżowe ośrodki wychowawcze;młodzieżowe ośrodki socjoterapii;specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze;
• specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania;
• ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;
• placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

Ważne tym samym świadczenia tego nie będą mogli nabyć nauczyciele zatrudnieni w szkołach niepublicznych, które nie posiadają uprawnień szkoły publicznej.

Warunki nabycia świadczenia

Warunki nabycia świadczenia zostały uregulowane w art. 4 ustawy. Zgodnie z nim, świadczenie będzie przysługiwało tylko nauczycielom, którzy łącznie (a więc spełnione muszą zostać wszystkie przesłanki) spełnili poniższe warunki.

 1. Osiągnięcie odpowiedniego wieku

Pierwszy z wymogów dotyczy osiągnięcia przez nauczyciela odpowiedniego wieku. Jak widać wymagany minimalny wiek ulega progresywnemu zwiększaniu wraz z upływem czasu, ustalając tym samym wyższy pułap wiekowy dla osób, które będą chciały skorzystać ze świadczenia po 2014 r.

Ponieważ prawo do świadczenia ustaje z dniem poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, podejmując decyzję o korzystaniu z tych świadczeń należy mieć również na uwadze wzrastający stopniowo od początku 2013 r. powszechny wiek emerytalny. Jego wydłużenie może stanowić zachętę dla wielu osób do ewentualnego skorzystania ze świadczenia kompensacyjnego, aby wcześniej zakończyć swoją karierę zawodową, np. w przypadku pogarszającego się stanu zdrowia, utrudniającego pełnienie obowiązków nauczycielskich.

2. Osiągnięcie odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego

Ustawa w art. 4 ust. 1 pkt 2 stawia wymóg osiągnięcia przez nauczyciela zainteresowanego świadczeniem kompensacyjnym:

30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego,z czego co najmniej 20 lat powinno przypadać na okres wykonywania pracy w charakterze nauczyciela w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w:

a. publicznych i niepublicznych przedszkolach,

b. szkołach publicznych i szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,

c. publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 UoSo, do których należą:

• młodzieżowe ośrodki wychowawcze;
• młodzieżowe ośrodki socjoterapii;
• specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze;specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania;
• ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;
• placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

Przez okresy składkowe i nieskładkowe należy rozumieć okresy z art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Okresy te nauczyciel musi oczywiście odpowiednio udokumentować. Poniżej zawarta została lista najważniejszych okresów składkowych i nieskładkowych, podlegających wliczeniu, wraz ze wskazaniem rodzaju dokumentu umożliwiającego jego prawidłowe zaliczenie.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach za okresy składkowe uważa się także przypadające przed 15.11.1991 r. wybrane okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, albo za które nie było obowiązku opłacania takiej składki

Do ogólnego stażu pracy wlicza się także okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 ustawy o emeryturach i rentach. Należy jednak pamiętać o zasadzie wynikającej z art. 5 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, zgodnie z którą przy ustalaniu prawa do emerytury (w tym przypadku prawa do świadczenia kompensacyjnego) okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych

Obliczając ogólny staż pracy nie uwzględniamy, w przeciwieństwie do nauczycielskiej emerytury bez względu na wiek, tzw. okresów rolnych, o których mowa w art. 10 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

3. Rozwiązanie stosunku pracy

Ostatni warunek nabycia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wiąże się z obowiązkiem rozwiązania stosunku pracy, w którym znajduje się nauczyciel. Został on zawarty w art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy. Co do zasady wymagane jest, aby do rozwiązania stosunku pracy łączącego nauczyciela ze szkołą doszło z jego inicjatywy (w wyniku złożonego wypowiedzenia, bądź na mocy porozumienia stron, z którym wystąpił nauczyciel). Wyjątkowo, świadczenie może zostać również przyznane nauczycielowi, który spełniając warunek wieku i stażu pracy zostanie zwolniony w sytuacji:

• całkowitej, bądź częściowej likwidacji zatrudniającej go szkoły,takimi zmianami organizacyjnymi, które skutkują zmniejszeniem liczby oddziałów w szkole, lub taką zmianą planu nauczania, która uniemożliwia dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć,
• upływu 6-miesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym (art. 20 ust. 5c KN),
• odmowy podjęcia przez nauczyciela pracy, w momencie gdy znajdował się w stanie spoczynku (art. 20 ust. 8 KN).

Mamy tu zatem do czynienia z sytuacją analogiczną, jak w przypadku określonym w art. 88 ust. 1a KN.

W praktyce przyjmuje się, że spełnienie warunku rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela planującego skorzystać z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nastąpi również w sytuacji:

• złożenia przez nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania wniosku o rozwiązanie stosunku pracy – art. 23 ust. 1 pkt 1 KN,
• rozwiązania stosunku pracy na mocy porozumienia stron – jeżeli z wnioskiem o jego rozwiązanie wystąpił nauczyciel, a okoliczność ta została dodatkowo wskazana w świadectwie pracy – art. 23 ust. 4 pkt 1 oraz art. 27 ust. 3 KN,
• rozwiązania stosunku pracy z końcem roku szkolnego, po upływie 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia – art. 27 ust. 1 KN.

Ważne

W sytuacji, gdy nauczyciela łączy ze szkołami kilka stosunków pracy wymagane jest rozwiązanie wszystkich takich stosunków pracy, niezależnie od ich charakteru (mianowanie, umowa o pracę), a także wymiaru czasu pracy. W przypadku natomiast, gdy nauczyciel znajduje się w kilku stosunkach pracy, lecz część z nich została zawarta w podmiotami z poza systemu oświaty, prawo do świadczenia kompensacyjnego zostanie nabyte, jeżeli stosunek pracy z tymi podmiotami zostanie rozwiązany najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy ze szkołą lub placówką, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy.